اصول پرورش حافظه (روشهای مطالعه کردن) ١) نتایج اكثر تحقیقات نشان میدهد كه حافظه، قابل پرورش است و میتوان با آموزشهای درست آن راپرورش داد و تقویت نمود.
٢) مانند عضلهای كه میتوان با تمرین دادن تقویت كرد، حافظه را نیز میتوان تقویت كرد.
٣) تقویت حافظه نه تنها به آموختن روشهای تازه بستگی دارد، بلکه به انگیزه قوی نیز نیازمند است.
٤) نیاز و همچنین تشخیص دقیق هدف و گام گذاشتن در آن را، میتوان عامل مهمی در شناسایی نكات كلیدی مطالب به شمار آورد.
٥) هر قدر مطلبی با مطالب دیگر در ذهن ارتباط داشته باشد حافظه ما آن را بهتر ضبط میكند.
٦) بر اساس منحنی ابینگ هاس بعد از گذشت ٢٤ ساعت تقریباً ٧٠ درصد مطالب را از یاد میبریم، بخاطر داشته باشید حتماَ ٢٤ ساعت اول پس از مطالعه هر موضوعی، حداقل چند دقیقه آن را تكرار كنید.
٧) حالت آمادگی برای یادگیری یكی از راههای تقویت حافظه است. (قانون ثرندایك)
٨) تكرارهایی كه بر طبق قاعده و نظم باشند بر نگهداری مطالب خوانده شده موثر است. (ثرندایك)
٩) بر طبق تئوری گشتالت، ار ابتدا مطالب را در قالب كلی و چهار چوب كلی فرا بگیریم تأثیر آن در فراگیری بیشتر است. (از كل به جزء)
١٠) علاقه داشتن به یك موضوع از عواملی مهم در فراگیری یك مطلب بشمار میآید.
١١) زمینه سازی و كسب اطلاعات مقدماتی و همچنین انگیزههای فراگیری یك مطلب و گوشزد كردن محاسن آموختن آن راه مناسبی برای ایجاد علاقه غیر مستقیم و ثانوی به یك موضوع و در نتیجه حافظه بهتر است.
١٢) انتخاب آگاهانه موضوعاتی كه مطالعه میشود و مطالبی را كه میخواهیم یاد بگیریم باعث فعال سازی حافظه میشود.
١٣) یك قاعده خوب برای گزینش مطالبی كه باید از مطالعات متفرقه بخاطر بسپارید آن است كه از خود بپرسید چه چیزهایی را احتمالاً در هفته و ماه آینده و سال آینده و یا ده سال آینده میخواهم بخاطر داشته باشم. (این موضوع كه بر مبنای اصل گزینش در حافظه، بیان شده است به طرز كاملاً مشهودی در هدفگذاری رعایت میگردد)
١٤) دقت و توجه، یكی دیگر از مسائلی است كه باعث تقویت حافظه میشود. وقتی وقت شما در تسخیر اندیشههای پنهان و گریزان است امكان آموختن وجود ندارد.
١٥) آغاز درست، سعی كنید مطالب را از ابتدا صحیح و دقیق یاد بگیرید مطالبی كه در كارهای بسیاری از دانشجویان و دانش آموزان وجود دارد این است كه موضوعات را بطور دقیق و عمقی مطالعه نمیكنند و باعث فراموشی میشود. شك و تردید از عواملی است كه حافظه را كند و ضعیف میكند. حتی در فراگیری یك مهارت، واصول و مبناهای اولیه، بسیار مهم هستند و هنگامی كه فردی مهارت لازم را در كاری بدست آورد اعمال ابتدایی آن بصورت یك كار عادی در میآید و دیگر نیازی به تمركز روی آنها نیست و قدرت تمركز برای كارهای بزرگتر، آزاد میشود.
١٦) تركیبی از بكار بستن و فهمیدن یك موضوع نقش مهمی در تقویت حافظه نسبت به آن موضوع دارد. كسانی كه وقتی مطلبی را میخوانند، میفهمند و عملاً آن را تكرار میكنند تا بصورت ملكه ذهنی درآید به راحتی میتوانند مطالب فراگرفته شده را بخاطر بسپارند و تا مدتهای زیادی آن را در حافظه نگهدارند و در مواقع مورد نیاز فراخوانی خوبی نسبت به آن داشته باشند.
١٧) آنچه را كه قصد میكنیم و واقعاً میخواهیم به یاد بیاوریم بیشتر از چیزهایی كه بطور طبیعی میبینیم، میشنویم و یا میخوانیم، به خاطر میسپاریم، متمایل كردن انرژیهای ذهنی به سوی یك هدف كه از آن به تمایل ذهنی تعبیر میشود یكی از عوامل مهم در بخاطرسپاری مطالب بشمار میآید.
١٨) با رعایت كلیه قواعد و اصول لازم، بهتر است به حافظه اعتماد داشته باشید تا در موقعیتهای مختلف پاسخهای مناسبتری بدهد.
١٩) ارتباط دادن موضوعات به خویشتن و وارد كردن خود در آن و پیدا كردن نقش آن موضوع در زندگی فردی و همچنین یافتن نقاط مشترك بین موضوع و زندگی روزمره و حالات انسانی، یكی از موارد بسیار مهمی است كه حافظه را فعال میكند.
٢٠) ایجاد ارتباط سازیهای منطقی (همخوانی معقول) و برقراری ارتباطات بین موضوعات باعث میشود تا آنچه را كه مطالعه میكنیم و یاد میگیریم بهتر در حافظه ضبط شود. به قول ویلیام جیمز كسی دارای حافظهای بسیار قوی است كه روی تجربههای خود تفكر و تأمل میكند و تفكرات خود را بطور منظم به یكدیگر ارتباط میدهد.
٢١) سازمان، (جایی برای هر چیز و هر چیزی در جای خود) اصلی است كه باید در حافظه حكومت كند یك حافظه خوب همانند یك سیستم بایگانی است كه به خوبی سازمان یافته و نگهداری شده باشد. وقتی كه مطلبی اعلام حضور میكند باید تصمیم بگیریم آن را قبول كنیم نگه داریم یا دور بریزیم پس از تصمیم نگهداری باید تصمیم بگیریم آن را چگونه و در كجا و به چه ترتیبی و با چه قاعده و معیاری نگهداری كنیم توجه دقیق به همین سلسله مراتب باعث ثبت قویتر میشود (استفاده از طرحهای شبكهای و درخت حافظه و یادداشت برداریهای منظم و سازمان یافته و همچنین الگوهای سازماندهی شده خلاق راهی است بسیار مطمئن و كاربردی برای سازماندهی شدن مطالب در حافظه و در نتیجه فراگیری بهتر مطالب)
٢٢) طبقه بندی مطالب براساس موضوع، مفهوم، حروف الفبا، زمان و تاریخ، تشابهها، تفاوتها، میزان دشواری، كاربرد و هر دلیل دیگری راه مناسبی برای تقویت حافظه محسوب میشود.
٢٣) ریز كردن اطلاعات و تشخیص كل و جزء آن نقش زیادی در حافظه دارد. از آنجایی كه به تعبیر آقای دكتر جیمز ونیلند استاد دانشگاه نیویورك بلعیدن اطلاعات بیشمار بطور یكجا امكان پذیر نیست، بنابراین باید موضوعهای گسترده را خرد خرد دندان زد و پایین داد. یك مجموعه علمی یا اطلاعاتی را میتوان با یك پازل بسیار بزرگ كه شامل قطعات كوچك بیشماری است مقایسه كرد.
چنین مجموعهای را نمیتوان به درستی بازسازی كرد مگر آن كه یك ایده و نقشه كلی از نوع تصویر در ذهن داشته باشیم در فراگیری اطلاعات هم برای این كه كل را بدانیم باید از اجزا باخبر باشیم و برای این كه اجزا را بدانیم باید از كل آگاهی داشته باشیم. (آن دسته از كسانی كه با درخت حافظه و طرحهای شبكهای كار میكنند به راحتی میتوانند با یك نگاه خیلی سریع به طرح خود، تشخیص دهند كه كل و جزء مطالب چگونه در آن نوشته مطرح شده است و خیلی زیبا و هنرمندانه نسبت به آن تحلیل داشته باشند كه پس از گذشت زمانی نه چندان دور به خلاقیتهای خاصی نائل خواهند گشت و اطلاعات و معلومات آنها برای همیشه به خاطر سپرده میشود.)
٢٤) سعی كنید اهمیت و ارزش یك مطلب را تشخیص بدهید و به آن علاقه پیدا كنید یا دست كم ارزش به یادآوری آن و زمان آن را روشن نمایید.
٢٥) توجه خود را با تمام حواس به آن معطوف كنید. (استفاده از حواس دیگر نقش زیادی در حافظه دارد)
٢٦) اطمینان حاصل كنید كه آن را بخوبی فهمیدهاید.
٢٧) استفاده از یادداشت برداریهای خلاق و هدفمند و با استفاده از رنگهای مختلف كه جنبههای هنری خاصی در آن مشاهده شده بسیار توصیه میشود.
٢٨) استفاده از نظامهای و ابزارهای مختلف برای یادگیری.
٢٩) استفاده از كدسازی (برای اعداد ...)
٣٠) استفاده از تداعیهای تجسمی (فیلمنامه، تصویر برداری، نمایش)
٣١) برای این كه تصاویر ذهنی و تجسم مطالب برای تقویت حافظه موثر واقع شود لازم است شرایط زیر رعایت شود:
ـ تحرك
ـ مضحك بودن
ـ رنگی
ـ تعداد زیاد
ـ وارد كردن خود
ـ عجیب و اغراق آمیز
ـ ظاهر شدن دیگر حواس (مثل بو ،صدا و ...)
ـ ارتباط سازی خلاق
ـ تجسم دقیق وشفاف در ذهن
ـ آرامش در حین تجسم